De Leidse Cantorij

De Leidse Cantorij is sinds 1968 verbonden aan de Hooglandse Kerk. Als het vaste koor van de Leidse Binnenstadsgemeente verleent het maandelijks medewerking aan de zondagsvieringen. Het koor bestaat uit ongeveer dertig gevorderde amateurzangers. In het repertoire ligt het accent op de anglicaanse koormuziek uit de 19e en 20e eeuw en op muziek uit de bloeitijd van de late polyfonie en de vroege barok.

De Leidse Cantorij geniet met name bekendheid door het Adventsconcert, dat jaarlijks op de vierde adventszondag wordt gegeven, en door de choral evensongs (anglicaanse vespers). Deze worden van april tot en met oktober maandelijks gehouden in de Hooglandse Kerk. De cantorij zingt ook regelmatig evensongs elders in het land.

In 1998 en 2000 mocht de Leidse Cantorij als eerste Nederlandse koor een aantal evensongs in St Paul’s Cathedral in Londen te verzorgen ter vervanging van het beroemde eigen koor van deze kathedraal. De Leidse Cantorij verving in 2004 het koor van Rochester Cathedral. Voor koninklijk publiek zong de Leidse Cantorij in 2005, toen ze meewerkte aan de kerkelijke inzegening van het huwelijk van Z.H. Prins Pieter-Christiaan en Anita van Eijk in de Grote of Sint Jeroenskerk in Noordwijk. Najaar 2006 verzorgde de Leidse Cantorij de muzikale omlijsting van een aantal evensongs en eucharistievieringen in York Minster. De Engelse respons was lovend. In augustus 2009 werd St George’s Chapel, Windsor Castle, aangedaan en in 2014 Peterborough Cathedral. Gloucester Cathedral kon in augustus 2018 een week lang rekenen op medewerking van de Leidse Cantorij aan de diensten. De uitvoeringen kunnen steevast rekenen op een goede ontvangst door publiek en pers.

Met enige regelmaat zoekt de Leidse Cantorij enthousiaste, ervaren zangers die het koor willen versterken. Interesse? Neem dan voor de mogelijkheden contact op met dirigent Hans Brons. De Leidse Cantorij repeteert wekelijks op maandagen van 20:00 tot 22:15 uur in de Hooglandse kerk. Voor meer informatie: www.leidsecantorij.nl

Orgels in de Hooglandse Kerk

Het De Swart-Van Hagerbeerorgel

Het eerste deel van zijn naam en het oudste pijpwerk dankt het De Swart-Van Hagerbeerorgel aan Pieter Zwart, die omstreeks 1565 de opdracht kreeg om een orgel te bouwen. Het orgel hing toen nog aan de oostkant van het koor, boven de consistorie. De orgelbouwers Van Hagerbeer pasten het orgel in 1637 aan, vergrootten het en plaatsten het naar de toren. De aanpassingen van 1702 en 1717 zijn van de hand van de orgelbouwers Duyschot. Eén van hen ligt in de Hooglandse Kerk begraven. Aanpassingen uit de 18e en 19e eeuw zijn allemaal ongedaan gemaakt bij een historische restauratie, uitgevoerd door J. Ahrend.

Het orgel is gestemd volgens Werckmeister III en staat op 415 Hz, een halve toon lager. De bijzondere kleur van het orgel en de ongelofelijke orgelakoestiek van de Hooglandse Kerk maken het tot een internationaal vermaard instrument.

Oorspronkelijk had het orgel een eenvoudige vijfdelige opbouw, bestaande uit een ronde middentoren, tussenvelden en spitse zijtorens. In 1637 werd de kas aan boven- en onderzijde vergroot. De middentoren en tussenvelden werden verlengd en onder de zijtorens werden vlakke velden aangebracht. Forse, ongedeelde zijvelden flankeerden het geheel. Daardoor ontstond een opbouw die geheel paste in de traditie van de 16e eeuw. Die is bijvoorbeeld ook terug te zien in de fronten die door Niehoff (Enkhuizen, Westerkerk), maar ook door De Swart (Utrecht, Domkerk) werden gemaakt. Aan de bovenzijde werd een nieuwe lijst geplaatst, in de 18e eeuw gevolgd door een tweede lijst. Hierop staan nu de oorspronkelijke bekroningen. De vergroting is met een zodanige affiniteit voor het bestaande werk verricht dat het orgel een geruime tijd voor een werkstuk uit die periode werd gehouden. De bladkandelabers zijn consequent over de volle hoogte uitgevoerd. Het grootste deel van het oorspronkelijk ornament bleef gehandhaafd. De twee driehoekige frontalen met koppen boven de middentoren bleven op hun plaats. De andere frontalen die wellicht de zijtorens bekroonden, werden later op de bovenste lijst aangebracht. Tijdens de openstelling van de Hooglandse Kerk is het orgel elke zaterdag van 13.30 tot 14.15 uur gratis te beluisteren.

Het kabinetorgel

Het kabinetorgel in de Hooglandse Kerk is afkomstig uit het Heilige Geest Weeshuis aan de Hooglandse Kerkgracht in Leiden. De regenten schonken het in 1959 aan de Hervormde Kerk. Het klonk volgens bronnen uit die tijd ‘zacht doch aangenaam’. In het weeshuis werd het alleen tijdens de kerkdiensten gebruikt. De Leidse orgelmakerij Lohmann en Schaaffelt wijzigden het orgel in 1866: een Quint 3′ werd vermaakt tot een Octaaf 4′ en er kwam een pedaal. Bij uitgebreide opknapbeurten in 1960 en 1983 werd een Viola di Gamba in eerste instantie vervangen door een Mixtuur, maar later kwam er toch weer een (nieuwe) Viola di Gamba. Groot onderhoud in 2004 door orgelmaker Gert van Buuren verbeterde de klank aanzienlijk. Dit geeft het kleine orgel in de Hooglandse Kerk zijn eigen bijzondere plaats.

Het ‘Father’ Willis-orgel

Heeft u ooit een Engelse kathedraal bezocht en daar het orgel gehoord? Van fluisterzacht tot het indrukwekkende ‘full organ’? Een bijzondere klanksensatie die in Nederland voor het eerst te horen was met de komst van het 3-klaviers ‘Father’ Willis-orgel, gerealiseerd door Stichting Cathedral Organ Leiden. In Nederland bestaat een groeiende belangstelling voor de Engelse koor- en orgeltraditie. De Leidse Cantorij voert sinds 1970 Anglicaans kerkmuziek uit, vanaf de jaren negentig klinkt die ook in de volledig op Anglicaanse leest geschoeide Evensongs. Daarbij worden werken van bijvoorbeeld Vaughan Williams, Elgar, Howells, Parry en Stanford uitgevoerd.
De veelzijdigheid van het Engelse orgel dient niet alleen de traditionele Engelse orgelliteratuur. Het is ook uitermate geschikt voor de begeleiding van koor- en samenzang én optimaal bruikbaar voor de meest uiteenlopende muziekstijlen. Zo komen bijvoorbeeld orkesttranscripties en improvisaties op dit type orgel goed tot hun recht.

Het aangekochte ‘Father’ Willis-orgel verkeert in nagenoeg originele staat en had oorspronkelijk dertig registers, verdeeld over drie klavieren en pedaal. Het is in 1891 gebouwd voor de St Mark’s Church te Birkenhead en bevond zich sinds 1995 in de orgelzaal van Henk Kooiker te Rijnsaterwoude. Wegens omstandigheden kwam dit orgel beschikbaar. Hierop heeft het bestuur van de Stichting Cathedral Organ besloten het orgel aan te kopen, na het inwinnen van onafhankelijk advies bij de gerenommeerde Engelse orgelconsultant Ian Bell.

Het monumentale Willis-orgel is inmiddels gerestaureerd en met uiterste zorgvuldigheid ingepast in de Hooglandse kerk. De lay-out en onderdelen (waaronder het frame, mechanieken, windladen, zwelkast, pijpwerk en speeltafel) zijn volledig intact gebleven. De orgelkas is nieuw ontworpen, waarbij gebruikgemaakt is van zo veel mogelijk oud materiaal, passend bij de stijl van het instrument en rekening houdend met de lichte, ruime architectuur van de Hooglandse Kerk. Het nieuwe pijpwerk is in ‘Father’ Willis-stijl bijgemaakt. Het huidige orgel heeft vierendertig stemmen, waarbij nog ruimte beschikbaar is voor enige uitbreidingen.

Het orgel is geplaatst aan de oostkant in het noordertransept en wordt vooral gebruikt voor concerten en begeleiding van koren en orkesten in het hoogkoor. Vanwege de gekozen plaats kan het ook gebruikt worden voor erediensten, concerten en evenementen waarbij het publiek zich in de viering en in het schip bevindt.

Boven de speeltafel bevinden zich het Choir en Great, met daarachter opgesteld het Swell (in een zwelkast). De orgelpijpen van het Pedal zijn op de begane grond aan de zijkant en achterkant opgesteld, waaronder ook de tien meter lange pijpen van de Double Open Wood 32’.  Voor meer informatie: www.cathedralorgan.nl.

In de onderstaande video speelt onze organist Willeke Smits op het Willis-orgel haar bewerking over ‘Christus, uit God geboren’ (lied 517 Liedboek voor de Kerken), die in opdracht van het tijdschrift Muziek en Liturgie (uitgave van de Koninklijke Vereniging van Organisten en Kerkmusici) is gecomponeerd. Opname: Eric Brons.

Organisten

  • 1400-1431: Jacob Hoonger
  • 1546: Duyrijn
  • 1555/1579-1586: Gerrit Hendriksz., genaamd Orgelpijp
  • 1584-1601: Floris Cornelisz. Schuyt
  • 1593-1601: Cornelis Florisz. Schuyt
  • 1601-1614: Jan Philipsz. van Velsen
  • 1614-1615: Abraham Verheijden
  • 1615-1624: Jan Jansz. van Sonnevelt
  • 1624-1645: Hermanus Pys/Pijszoon
  • 1645-1678: Eustacius Parisius
  • 1678-1688: David Slegtenhorst
  • 1688-1699: Cornelis van Bilderbeeck
  • 1699-1717: Gosewinus Brouwer
  • 1717-1765: Frederick Eduard Day
  • 1765-1782: Hermanus Coster
  • 1782-1783: Cornelis Gerardus van den Heuvel
  • 1783-1786: Abraham van Beaumont
  • 1786-1809: Johannes Eijgeman
  • 1822-1871: Abr. Adr. Peltenburg
  • 1834: C.J. van Burgh
  • 1871-1885: J.A.H. van Hartrop
  • 1873: J.C. Peltenburg
  • 1885: Johannes Eggers
  • 1901-1933: Leendert Koolen
  • 1933-1943: Feike Asma
  • 1943-1951: Piet Uiterlinden
  • 1952-1956: Adriaan Blankenstein
  • 1956-1961 (tijdens de kerkrestauratie): A. de Leeuw
  • 1961-1999: Joop Brons
  • 1999-2017: Theo Visser
  • Sinds 2018: Willeke Smits